علی خامنه‌ای، رهبر ایران: "در سخنرانی اول سال هم گفتم که من به مذاکره خوشبین
نیستم و به جایی نمی رسد، ولی مخالفتی هم ندارم."
مهم ترین چالش هایی که در چهارچوب
مذاکرات هسته ای غرب و ایران به منظور دستیابی به توافق هسته ای مطرح
است، اختلاف و ماهیت چهارچوب مذاکرات است که طرفین دعوی مطرح می کند. بر
این اساس و در طی نشست های چهارگانه قبلی 13 مورد اختلاف کلی بیان گردید و
به تبع آن "توافق اولیه" شش ماهه یا "اصل توافق مقدماتی" ژنو میان ایران و
غرب به سوی شکست جریان یافت. در پی شکست گفتگوهای دور چهارم ایران و غرب،
انتظار می رود که ادامه روند گفتگوهای دو طرف با چالش جدی مواجه خواهد شد.
زیرا انتظار می رود که بحث سپر موشکی ایران و نقض حقوق بشر و تروریسم بین
المللی ایران به طور گسترده ای در طی گفتگوها رقم بزند؛ و موجب می شود که
نتیجه گفتگوها با بیانیه علی خامنه ای که در بالا آمده است همخوانی داشته
باشد.
دور پنجم گفتگوها در حالی صورت می گیرد که
گفتگوهای هسته ای اخیر بین ایران و گروه 5+1 همراه با اتهام هایی از سوی
دو طرف مبنی بر ارائه درخواست هایی غیر واقعی بیان گردید. این گفتگوها با
هدف پایان دادن به معضل برنامه تسلیحات هسته ای ایران، در مقابل رفع تحریم
های اقتصادی تهران صورت می پذیرد.
"نشست سیاسی" قبل از دور پنجم اجلاس طرف غربی و ایران:
وزرای امور خارجه ایران و شش کشور
(آمریکا، انگلستان، فرانسه، روسیه، چین و آلمان) با حضور کاترین اشتون
مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در 24 نوامبر 2013 در خصوص "برنامه اقدام
مشترک" درباره برنامه هسته ای جمهوری اسلامی ایران به توافق رسیدند و گام
اول این توافقنامه 20 ژوئن 2014 وارد مرحله اجرایی شد و 20 جولای 2014 نیز
پایان زمان شش ماهه گام اول این توافقنامه است.
بعد از اینکه گام اول این توافقنامه وارد
مرحله اجرا شد، طرفین، مذاکرات را در خصوص توافقنامه جامع شروع کردند که
تاکنون چهار دور مذاکره در شهر وین بدین منظور برگزار شده و دور چهارم که
قرار بود کار نگارش پیش نویس توافقنامه جامع آغاز شود به دلیل زیاده
خواهی‌های طرف ایرانی، به شکست انجامید.
در حال حاضر و در آستانه مذاکرات پنجم طرف
غربی و ایران در وین، و بمنظور پیشبرد اجلاس دور پنجم 9 و10 ژوئن در ژنو
هیأت‌های ایران و آمریکا به ریاست عراقچی و شرمن برگزار خواهد شد و 11 و
12ژوئن، رایزنی های دو جانبه بین هیات روسی در رم برگزار می‌شود. بعد از
آن پنجمین دور مذاکرات ایران و 1+5 درباره راه حل جامع هسته ای از مورخه
19 لغایت 20 ژوئن در شهر وین و در سطح معاونان برگزار می شود.
نکته قابل توجه این دیدارها اینکه وندی
شرمن، معاون وزیر امور خارجه آمریکا ریاست هیات آمریکایی در مذاکره با
ایران را به عهده خواهد داشت.در مقابل وزارت امور خارجه ایران گفته است که برای ملاقات نمایندگانش با برخی دیگر از اعضای گروه ۱+۵ هم برنامه ریزی می کند.
این حضور مقامات عالی رتبه زمانی صورت
گرفت که آخرین نشست ها یعنی دور چهارم با اختلاف 13 ماده ای شدیدی مواجه
شده است. از طرفی انتظار آن می رود که هدف اساسی و اصلی نشست غیر رسمی،
آغاز نگارش متن پیش نویس توافقنامه نهایی باشد و پیش بینی می شود هدف از
حضور نمایندگان عالی رتبه دو طرف مذاکره کننده جبران "توقف محسوس" دوره های
قبلی باشد. در واقع هدف اصلی این "نشست سیاسی"؛ ارائه "راهکارهای مختلف
برای پیشبرد مذاکرات هسته ای" است.
پیش بینی می شود که دلیل دیدار دو جانبه
"نشست سیاسی ایران و آمریکا" در ژنو، بحث بر سر مسائل مرتبط با رفع تحریم
ها در صورت توافق هسته ای است. انتظار می رود که این رایزنی دو جانبه بین
ایران و آمریکا با هماهنگی سایر کشورهای 1+5 انجام می شود و دلیل اجلاس
بین امریکا وایران این است که در صورت توافق هسته ای، برخی جنبه ها هستند
که به آمریکا مربوط می شوند و باید درباره آنها با ایرانی ها گفتگو شود.
حضور مقامات عالی رتبه در "نشست سیاسی" پیش از اجلاس پنجم:
گفته می شود که در هیئت آمریکایی که مقرر
است با ایران گفتگو کند علاوه بر ویلیام برنز، معاون وزارت خارجه، وندی
شرمن، معاون سیاسی وزارت خارجه و جک سالیوان، مشاور امنیت ملی معاون رئیس
جمهور که پیشتر اعلام شده بود مقامات ارشد دیگری نیز حضور خواهند داشت.به
گفته این مقام آمریکایی، بروک آندرسون، معاون مذاکره‌کننده آمریکایی، جیم
تیمبی، مشاور ارشد کنترل تسلیحاتی آمریکا و راب مالی، مشاور ارشد بخش
خاورمیانه شوای امنیت ملی نفرات دیگری هستند که در هیئت آمریکایی حضور
خواهند داشت. در این دیدار وندی شرمن معاون وزیر خارجه آمریکا، تیم
آمریکایی را رهبری می‌کند. پیش بینی می شود هدف از حضور نمایندگان عالی
رتبه آمریکایی در این سری از گفتگوها برای کمک به دستیابی به توافق موقت
ژنو با ایران، وجبران شکست گفتگوهای قبلی باشد.
نکته قابل توجه حضور این تیم مذاکره کننده
است که رهبری دیدارهایی سری بین ایرن وآمریکا در عمان، نیویورک و ژنو را
بعهده داشتند. همچنین حضور این تیم مذاکره کننده نشان از جدیت مذاکرات
امریکایی است. از جهتی انتظار آن می رود که "مسیر مذاکرات دوجانیه ایران
وآمریکا" از سر گرفته شود زیرا خیلی از کارشناسان امریکایی معتقدند که
توافق نهایی به احتمال فراوان تنها از مواضع ایران و آمریکا نشات می‌گیرد.
در حالی که وزير امور خارجه ایران اذعان
دارد که مذاكرات دشوار است و معتقد است برای به نتيجه رسيدن نياز به آمادگی
طرفين دارد. این سخنان ظریف زمانی بیان شد که مدت شش ماه بیانه ی اقدام
مشترک که به امضاء طرف غربی وایرانی رسیده است رو به پايان است و طرفين
گفتگو براساس مفاد بيانيه در حال انجام مذاكره براي رسيدن به توافق جامع
هسته‌ای هستند.
شایان ذکر است که سخنان نمایندگان ایران
بیانگر محدودیت اختیارات آنها در گفتگوهای هسته ای است و پیش بینی می
کنند که گفتگوها با شکست مواجه خواهد شد. زیرا عباس عراقچی مذاكره‌كننده
ارشد هسته‌ا‌يی ایران پس از پايان مذاكرات وين 4 اظهار داشت: فشار خاصی
برای اينكه مذاكرات به هر قيمت تا پايان ژوئیه انجام شود و به توافق برسيم
وجود ندارد و اگر به توافق نرسيم فاجعه‌ای رخ نداده است. این سخنان مسولان
ایرانی ناشی از ناامیدی آنها از موفقیت گفتگوها است.
اهداف آمریکا از "نشست سیاسی " دوجانبه با ایران:
از اهداف مهم این نشست و رایزنی دوجانبه "
آزمون جدی رسیدن به توافق دیپلماتیک با ایران" است. یک مقام ارشد آمریکا
به نقل از رویترز اعلام کرده است که: "برای اینکه به طور جدی این را آزمون
کنیم که آیا می توانیم با ایران بر سر برنامه هسته‌ای این کشور به توافق
برسیم، معتقدیم که باید وارد نوعی دیپلماسی بسیار فعال و تهاجمی (رو به
جلو) شویم." وی افزود: "ما همیشه گفته‌ایم اگر تعامل دو جانبه با ایرانی
ها به پیشبرد تلاشهایمان برای همکاری با 1+5 کمک کند چنین خواهیم
کرد."(دیپلماسی ایرانی)
در حال حاضر خیل وسیعی از کارشناسان
آمریکایی اذعان دارند که که به منظور تعیین اینکه آیا راه‌حل دیپلماتیک در
قبال برنامه هسته‌ای ایران، قابل دسترسی است یا نه، می‌بایست از "دیپلماسی
بسیار فعال و تهاجمی" استفاده کرد. تحلیل گران معتقدند که ایران آنطور که
باید در مذاکرات با گروه 1+5 واقع‌نگر نبوده است.
ضمن اینکه، این مذاکرات غیرمحرمانه بی
سابقه دو روزه ایران و آمریکا، جایگزین مذاکرات ایران و 1+5 نیست و نه قرار
است مسیر موازی با ایران ایجاد کند. همچنین پیش یینی می شود که در اجلاس
اخیر بین ایران وغرب که 9 و10 جوئن تشکیل می شود، پرونده سوریه و لبنان
بطور جدی بررسی خواهد شد.
اهداف دیگر نشست سیاسی: حقوق بشر و سپر موشکی ایران:
موضع‌گیری‌های مقامات غرب و بخصوص ایالات
متحده آمریکا از روزهای نخست گفتگوها بر مبنای قطعنامه هایی صورت گرفت که
در طی چند سال گذشته از سوی شورای امنیت بر علیه ایران منعقد گردید. در این
راستا، آمریکا و متحدانش افزون بر تعیین میزان در صد تولید اورانیوم و
تعلیق غنی سازی 20 درصد، موضوع رآکتور آب سنگین اراک و همچنین ادامه کار
سانتریفیوژهای نسل جدید ایران، بر لزوم لحاظ شدن بحث برنامه موشکی ایران در
توافق جامع هسته‌ای را به عنوان مبحث محوری در دور جدید گفت‌و‌گوها تاکید
دارند. زیرا که ایالات متحده آمریکا و متحدان آن، برنامه ها و فعالیت های
نظامی ایران را در راستای پروژه تولید موشک های بالستیک دارای کلاهک هسته
ای می یابند. (مصطفیحسین، چالش مذاكرات هسته ای ايران - غرب بر سر سپر
دفاعی موشکی، المزماه) و انتظار می رود که در روند نشست دو جانبه به آن
پرداخته می شود.
مورد دیگر اختلاف بین ایران و غرب بحث نقض
حقوق بشر از سوی ایران است. ایران سعی دارد تا این پرونده در طی گفتگوهای
هسته ای بسته بماند. در مقابل "مارک
کرک"، سناتور جمهوری خواه و "ران وایدن" از حزب دموکرات آمریکا، به همراه
۲۱ سناتور دیگر و ۱۵ تن از اعضای مجلس نمایندگان، با انتشار نامه
سرگشاده‌ای خطاب به باراک اوباما، نسبت به وضعیت حقوق بشر و بخصوص وضعیت
ملت های غیر فارس و وضعیت آزادی‌های مذهبی در ایران ابراز نگرانی کردند و
خواستار طرح آن در گفتگوهای هسته‌ای با ایران شدند (سایت بی بی سی).همچنین
پارلمان اتحادیه اروپا اصرار دارد، وضعیت وخیم جمهوری اسلامی در زمینه
حقوق بشر نیز همراه با گفتگوهای هسته‌ای مورد مذاکره قرار گیرد، این مساله
به تازگی اختلافاتی میان مقامات مسول جمهوری اسلامی پدید آورده است. این
امر از دیگر موضوعات نشست سیاسی دوجانبه آتی خواهد بود.
نتیجه گیری:
حقیقت امر این است که "نشست سیاسی"
دوجانبه آمریکا و ایران زمانی شکل می گیرد که گفتگوها با احتمال شدید شکست
مواجه شده است. از سویی دیگر خامنه ای رهبر ایران معتقد است که گفتگوها به
نتیجه ای نخواهند رسید. همچنین مقامات و مسولان نظامی ایران اعتقاد دارند
که امکان حمله نظامی به ایران از سوی امریکا ممکن نیست. پس انتظار می رود
علیرغم مساعی غرب و آمریکا برای رسیدن به یک توافق جامع با ایران بر سر
برنامه تسلیحاتی و دیگر پرونده های همچون سپر موشکی و حقوق بشر، این
مذاکرات با مشکل جدی مواجه خواهد شد زیرا نمایندگان ایران اختیارات کامل
برای ایجاد یک گفتگوی باز را نخواهند داشت و ملزم خواهند بود با هیئت نظارت
بر گفتگوهای هسته ای مشاوره نمایند. لذا از هم اکنون زمزمه هایی مبنی بر
شکست مذاکرات بدلیل در خواست آتی کشورهای غرب برای گماشتن موضوعاتی دیگر
همچون سپر دفاعی موشکی ایران و حقوق بشر - بخصوص حقوق ملت های غیر فارس- و
تروریسم بین المللی، در پرونده مذاکرات با ایران به گوش می رسد.
مركز مطالعات و تحقيقات المزماة
مصطفى حسين
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر